Anı yaşamak, her şeyi akışına bırakmak, yarını düşünmeden hareket etmek neredeyse imkansız. Özellikle içinde bulunmuş olduğumuz son yüzyıl, sürekli sonrasını düşünerek hareket edilmesi gereken, temkinli ve eleştirel olunması gereken oldukça kritik bir dönemdir.
Her an her şeyin değişebildiği bir sistem içerisinde durağan bir şekilde yaşamak, sistemin dışında kalmak ve asi bir duruş sergilemek ise çok zordur. Durum böyle olunca da yapılması gereken en kolay eylem, kendimizden ödün vermeden bir şekilde sisteme entegre olmaktır. Hayatın her alanında geçerli olan bu durum eğitim alanı için de geçerlidir.
Özellikle son zamanlarda artan yurtdışı eğitim imkanları vasıtası ile üniversite eğitimini yurtdışında tasarlayan sizler ‘Aman ya bir okuyayım da denklik işine döndüğümde bakarım.’, ‘Ben zaten Türkiye’de yaşamayacağım denklik benim için önemli değil.’ Ya da ‘Türkiye’de kendi işimi yapacağım denklik almasam da olur.’ Gibi söylemlerden uzak durmalısınız. Hayatın insanlara neler sunacağı bilinmez; okuduğunuz ülkede kalmaktan vazgeçebilir ya da sevemeyebilirsiniz, kendi işinizi yapacak olsanız dahi kurumsal firmalar sizin Türkiye ile denkliği olan diplomanızı talep edebilir ya da yurtdışındaki lisans eğitiminizin ardından Türkiye’de yüksek lisans eğitimine devam etmek isteyebilirsiniz. Yani her şey değişebilir… Bu değişikliklerden en az hasarla etkilenmek hatta mümkünse etkilenmemek, yurtdışı eğitim sonrası denklik işlemlerine ait olan süreci uzatmamak ya da sağlıklı ilerletmek adına sizlere birkaç önerimiz olacak.
YÖK kendi sayfasında, yurtdışında eğitim alacak öğrenciler için denklik kriterlerini tek tek sıralamamıştır. Ancak denklik için kıstas alacağı konunun altını net bir şekilde çizmiştir:
‘Kurulumuz, yurt dışında alınan eğitimin niteliğini değerlendirmeye alarak aynı alanda diploma alan öğrenciler arasındaki adaletsizliği gidermeye çalışmak, yükseköğretimde kalite odaklı yeniliklere uyum sağlamak ve ileride meslek icrasını gerektiren alanlarda nitelikli istihdam ve kamunun yararını gözetmek amacıyla, alınan eğitimin niteliği ve eşdeğer programlara göre temel kazanımlar açısından inceleme yaparak denklik süreçlerini yürütmektedir.’
Bu cümleden yola çıkarak, yurtdışında okuyup denklik almanın en temek kriterinin Türkiye’deki eğitime ve koşullara denk olacak bir eğitim sistemi ile mümkün olduğunu söyleyebiliriz. Bugün pek çok firma, özellikle çalışan öğrenci kesimini etkileyebilmek için ‘Uzaktan Eğitim’ adı altında devamsızlık üzerine kurulu bir eğitim planı sunan ülkelere ve okullara öğrenci göndermektedirler. Oysa ki çoğu zaman sınavlara dahi girmek için ülkeye gidilme zorunluluğunun bulunmadığı bu eğitim programlarına YÖK tarafından denklik verilmediği, YÖK’ün sayfasında ilan edilmiştir:
‘Yurt Dışında Açıköğretim ve Uzaktan Öğretim
Uzaktan öğretim kapsamı dışında kalan yurt dışında açık, ekstern ve gıyabi öğretim gibi devam zorunluluğu bulunmayan bir eğitim-öğretim süreci sonunda alınan diplomalara ilişkin denklik başvuruları reddedilmektedir.’
Bu maddeye dayanarak şunu söyleyebiliriz; YÖK kendi sayfasında yurt dışındaki eğitim programlarına devam eden öğrenciler için derslere devam konusunda herhangi bir rakam vermemektedir. Ancak derslerine düzenli devam etmeyen, eğitiminin büyük kısmını ya da tamamını uzaktan tamamlayan öğrencilerin denklik işlemleri reddedilmektedir. Bir firma size ‘Okulda derslere devam mecburiyeti yok, sınavlara girmeniz yeterlidir.’ Diyebilir. Ancak unutmayın, okulda derslere devam mecburiyeti olmasa da YÖK mezuniyetiniz sonrası pasaport bilgilerinizi sizden talep etmektedir. Bunun sebebi gerçekten o ülkeye eğitim almaya gidip gitmediğinizi denetlemektir. 4 sene boyunca sadece sınavlar için ülkede bulunan ya da çok az sayıda giriş çıkış yapan öğrenciler denklik konusunda problem yaşamaktadır. YÖK’e gitmiş olduğunuz ülkede eğitim aldığınızı kanıtlamanız gerekmektedir.
Yurtdışında devamlı olarak bulunmak da denklik için yeterli olmayacaktır. Yurtdışında sürekli bulunsanız dahi bu okula düzenli devam ettiğiniz anlamına gelmeyebilir. Bu yüzden mezuniyetiniz sonrasında YÖK sizden, hem diplomanızı hem de transkriptinizi talep etmektedir. Çok düşük ortalamalarla mezun olan öğrenciler de denklik sürecinde problem yaşamaktadırlar. YÖK’ü yurtdışında eğitim aldığınıza ikna edebilmenin yolu; ülkede eğitim süresince düzenli bulunmak, derslere düzenli devam etmek ve güzel bir otalama ile mezun olmaktır. Bu şartları sağlamayan öğrenciler için YÖK farklı uygulamalara gidebilmektedir. Sitesinde bu durumu şu şekilde özetler:
‘Yurtdışı Yükseköğretim Diplomaları Tanıma ve Denklik Yönetmeliği hükümleri uyarınca Türk yükseköğretim sistemindeki eş değer programa göre temel kazanımlar, eğitim-öğretimin dili, niteliği, alınması zorunlu görülen teorik ve uygulamalı dersler, yapılması gereken stajlar ve projeler bakımından ilgili alt komisyonların ve/veya yükseköğretim kurumlarının görüş ve önerileri doğrultusunda eksikliğinin tespit edilmesi ve/veya tereddüt oluşması hâlinde ilgililer, eksik ve/veya yetersiz bulunan teorik ve uygulamalı dersler, yapılması gereken stajlar ve projeler bakımından şekil, usul ve esasları Yükseköğretim Kurulu tarafından belirlenen SYBS işlemlerine (Lisans Tamamlama, Seviye Tespit Sınavı, YDS vb.) tâbi tutulmaktadır.’
Yurtdışında YÖK’ün belirtmiş olduğu ülkeler dışında Türkçe eğitim veren eğitim kurumlarında lisans eğitimini tamamlayan öğrencilerin de denklik başvuruları reddedilmektedir. Bu durum YÖK’ün sayfasında şu şekilde ilan edilmiştir;
‘Yurt Dışında Türkçe Eğitim
Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası anlaşmalarla öğrenim dilinin Türkçe olduğu belirlenen programlar veya Yükseköğretim Kurulunca tanınan yurt dışındaki Türkçe yükseköğretim programları dışında (Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi haricinde), yükseköğretim kurumlarının açtığı ve öğrenim dili Türkçe olan programlardan alınan diplomalar için yapılan başvurular reddedilmektedir.’
Bu yüzden size ısrarla YÖK tarafından tanınan ve Türkçe eğitim olduğu söylenen üniversitelerde eğitim alabileceğinizi iddia eden firmalara itibar etmeyeniz. Doğrudur, özellikle Balkan ülkelerinde Türkçe eğitim veren üniversiteler bulunmaktadır. Bu üniversiteler YÖK tarafından da tanınabilmektedir. Ancak kendi sitesinde Türkçe eğitim için denklik vermeyeceğini yazılı bir şekilde ilan eden YÖK, kendi belirtmiş olduğu üniversiteler dışında Türkçe eğitim alan öğrencilere denklik vermeyecektir. Bu yüzden emek ve zamanınızın suistimal edilmesine asla izin vermeyin.
Yurtdışında eğitim alıp Türkiye’de denklik alabilmenin en temel kriterlerini genel olarak özetlemek gerekirse;
1. Eğitim alacağınız üniversite kesinlikle YÖK tarafından tanınmalıdır.
2. Türkçe eğitim programlarına denklik verilmemektedir.
3. Uzaktan Eğitim ya da Açıköğretim programlarına denklik verilmektedir.
4. Ülkeye düzenli giriş çıkış yapmayan ya da eğitim sürelerinde eğitim almış olduğu ülkelerde bulunmayan öğrenciler denklik sürecinde sıkıntı yaşayabilmektedirler.
5.ş
